Yapışkan Andız Otu & Inula Helenium & Inula Viscosa

YAPIŞKAN ANDIZ OTU & İNULA HELENİUM & INULA VİSCOSA & DİTTRİCHİA VİSCOSA NEDİR?  

Yapışkan andız otu,Dittrichia viscosa Türkiye’de çok yerde (en çok batı ve güney kıyı kesimlerinde) yetiştiği için birçok yerel adları var. Yapışkan andız otu, karacaot, bit otu, pelin otu, çoban çırası otu, zimerit, kefen otu  vb. Bu isimlerden bazıları başka bölgelerde alakasız bitkiler için de kullanılıyor.

Son yıllarda bu bitkiye kanser otu denmesi yaygınlaşmıştır. Asteraceae (Papatyagiller) familyasından olan yapışkanandız otunun bilimsel adı Dittrichia viscosa‘dır. Daha önce Inula cinsinden kabul edildiği için şimdi hala bazı kaynaklarda bilimsel adının Inula viscosa olduğunu görüyoruz.

Yapışkan andız otu uzun ömürlü küçük çalı tipi bir bitkidir. Boyu genelde 50cm civarlarındadır ama yerine göre 2m’yi bulabilir. Susuzluğa, şiddetli sıcağa, tüm gün yakıcı direkt güneşe ve tuzlu topraklara tam uyumludur. Aşırı gübrelemelerle ve kötü kullanımla toprak niteliği mahvolmuş tarlarlarda bile hiç sorunsuz gelişebiliyor.

Deniz dalgalarıyla sık sık ıslanan kıyılarda da güzelce gelişir. Yaz boyunca tek damla yağmur düşmeyen Didim ve civarlarında yaza girerken yerel otlar kuruyup gider ama yapışkan andız otlarının yemyeşil kaldığı görülür. Yaz boyunca taptaze yeşil görünümüyle yavaş yavaş gelişir. Köklerinin derinlere gittiği ve su depoladığı anlaşılıyor.

Yaz sonunda dal uçlarından tomurcuklanır ve kısa sürede çiçeklenmeye başlar. Sonbahar boyunca sapsarı küçük papatya çiçekleri çok güzel görünür. Yapraklarına dokununca yapışkanlı gibi bir his verir ve ellerinizde bir koku bırakır. Bu koku genelde sevilmez, kötü bir koku olduğu söylenir ama sevenler de var. Yazın sıcak günlerde yapraklar hiç dokunulmadan bile çevreye koku salar. Kokusu uzaktan hissedildiğinde kimse rahatsız olma Şifalı bitkilerden kabul edilir.

Birçok rahatsızlığa iyi gelirmiş. ETNOBOTHANİC araştırmalarında ise şu şekilde tanımlanmıştır. 1 ya da bazen 2 metreye kadar uzayabilen kötü kokulu yapışkan çalılar. Kısa saplı salgı tüyleriyle ve seyrek yayılmış yumuşak kılsı tüylerle kaplı. Yapraklar mızraksı ya da ters mızraksı, 2–9 × 0,3–1,5 (–2) cm boyutlarında, tepesi akut, tabanda daralmış, hemen hemen kulakçıklı, kenarları tam, küçük dişli ya da testere dişli. Kapitulum çok sayıda, radyat, panikula veya gevşek rasemus durumlarda. İnvolukrum 0,75–1 cm genişlikte, brakteler kiremitsi, 4–5 sıralı; az çok zarımsı, solukyeşil orta damarlı; dıştakiler lanseolat, 1,5–2 × 0,5 mm boyutlarındadır. İçtekiler linearlanseolat, 6–7 mm. Dilsi çiçekler yaklaşık 10 tane, ligulalar 5–6 × 1,5 mm. Tüpsü çiçekler 5,5–6,5 mm. Akenler tepede daralmış, seyrek olarak kısa yumuşak tüylü ve guddelidir. Papus kahverengimsi renkte, skabrit, 5,5–6,5 mm uzunlukta.

Çiçeklenme Zamanı: Haziran-Kasım Yetişme Ortamı ve Yükseklik: Yamaçlar, boş araziler, bataklık alanlar; 0- 800 m

Türkiye’deki Yayılışı: Trakya, Batı Anadolu, Akdeniz bölgesi YÖRESEL BİLGİLER İncelenen Örnek: C2 Muğla: Marmaris, Söğüt köyü, 168 m, 30.X.2009, B. Gürdal, ISTE 91384! Yöresel İsmi: Sarı ot (Söğüt, Bayır).

Kullanılan Kısmı: Yapraklı gövdesi, yaprakları. Yöresel Kullanımı: Diğer; 1. Fırınları süpürmek amacıyla yapraklı dalından süpürge yapımında yararlanılır (Söğüt). 2. Tavukların bitini almak amacıyla, tavuklar yaprakların üstüne yatırılır (Bayır).

LİTERATÜR BİLGİLERİ: Türkiye’deki Yöresel İsimleri: Akıllı sarı ot (96), Boz ot, Bozuntu (95, 96), Çalba (54), Ellik otu, Erkek boz ot (95, 96), Eşek sarı otu, Kara ot (93, 95, 96), Sümenit (14, 96), Uslu kara ot (93, 95, 96), Yapışkan andız (12, 14, 81), Yapışkan sarı ot (96), Yapşak ot (53), Zimbit, Zimerit (11), Zinebit (11, 96) Türkiye’deki Kullanımları: Çiçekleri; sarı renkli boya eldesinde (11), Toprak üstü kısımları; ağrıda (53), böbrek rahatsızlıklarında, hayvanlardaki idrar zorluğuna karşı (93, 95), Yaprakları; mide rahatsızlıklarında (14, 93, 95), bel fıtığında (93, 95), yaralarda (95), cilt yaralanmalarında, saç bakımında (14), deri hastalıklarında, saç ve göz hastalıklarında (81) kullanılır. Kimyasal Bileşimi: Flavon, karbonhidrat (inülin) (47, 86)

Kaynak : T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Yüksek Lisans tezi Bahar Gürdal.

 Yapışkan Andız otu ile yapılan bazı çalışmalarda değişik sonuçlar alınmıştır.

Bir çalışmada: Inula Viscosa L.(Yapışkan andız otu)Asteraceae familyasına ait çok yıllık tıbbi bir Bitkinin dünyanın çeşitli bölgelerinde çok amaçlı kullanım alanları bulunmaktadır.

Özellikle anti-enflamatuar, anti-septik, ekspektoran, kas gevşetici, diüretik, romatizmal ağrıların giderilmesi, anemi, tüberküloz, bronşit, kanser ve gastro-duedonal hastalıkların tedavisinde kullanıldığı bildirilmiştir.

İnula Viscosa bitkisinden elde edilen metanol ve su özütlerinin antibakteriyel, antioksidan ve antiproliferatif aktivitelerini değerlendirmek, ayrıca fenolik madde içeriklerini belirlemek için Abant İzzet Baysal Üniversitesinde bir çalışma yapılmış ve 2-4 Eylül 2015 te 1. Ulusal bitki biyolojsi kongresinde sunulmuştur.

Sunumun sonuç ve tartışma bölümünde ise: Bu çalışma sonuçlarıyla, İnula Viscosa bitkisinin antibakteriyel aktiviteye sahip olduğunun gösterilmesi tıbbi açıdan önemli olan bu bitkinin, bakterilerin sebep olduğu pek çok enfeksiyonel hastalıkların tedavisinde halk tarafından kullanımını bilimsel olarak desteklemektedir. İnula Viscosa bitkisinin özellikle metanol özütünün akciğer enfeksiyonlarına karşı doğal alternatif bir ilaç olabileceği düşünülmektedir.

Yine bitkinin yüksek oranda antioksidan aktivite ve fenolik maddelere sahip olması ile serbest radikallerin neden olduğu kanser gibi tehlikeli hastalıkların tedavisinde de doğal alternatif besin kaynağı olarak kullanımını desteklemektedir. ‘’ kaynak: 1. Ulusal Bitki Biyolo jisi Kongresi 2-4 Eylül 2015, BOLU Inula viscosa (Yapışkan Andız Otu)’nın Antibakteriyel, Antioksidan, Antiproliferatif Etkileri ve Fenolik Madde İçeriğinin Belirlenmesi Erva Özkan1, Fatma Pehlivan Karakaş1,2, Arzu Birinci Yıldırım2, İsa Taş1, İsmail Eker1 Muhsine Zeynep Yavuz3, Arzu Uçar Türker1 1.Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, BOLU 2.Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, BOLU 3.Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Farmakoloji Bölümü, BOLU Sorumlu yazar e-posta: turker_a@ibu.edu.tr Ayrıca’’ Encyclopedia Of Herbal Medicine: 550 Herbs And Remedies For Common Ailments’’ sayfa 107 de Inula Helenium hakkında bilgilere yer verilmiştir. Bitki deki etkicil maddeler; %44 de varan unilin % 4 e kadar da uçucu yağlar( alantol, alantolactone dahil) Triterpene saponinler Fytosteroller Genel olası etkileri:

1-Expektoran

2- Kuru öksürüklerin giderilmesi

3- Ter söktürür

4- Hafif ağrılarda

5-İç parazitlerden arınma

6- Antibakteriel etkiler gibi etkilerin görüldüğü bildirilmektedir.

Aynı ansiklopedinin 310. sayfasında solunum yolu problemlerinin giderilmesinde kullanılan bitkiler sayılırken Inula Helenium ’a da yer verilmiştir.

Ansiklopedinin yazarı: Uzman herbalist Andrew CHEVALLIER dir. Andrew Chevallier tecrübeli bir fitoterapisttir, şifacı ve botanik tıp üzerine kitapların yazarıdır.

İngiltere de National Institute of Medical Herbalists'in eski başkanı ve Phytotherapy Uygulayıcıları Koleji'nin bir üyesidir. Andrew ayrıca Middlesex Üniversitesi'nde Bitkisel Tıp kursunun kurulmasına da öncülük etmiş bir uzmandır.